Duik in het intrigerende verhaal van ‘Het Kippenexperiment’, zoals verteld in de uitzending van Zembla op 16 oktober 2020. Een wetenschappelijke reis begon in 2005, waarbij de brandende vraag werd gesteld: “Is biologisch gezonder?”
Wat er daarna gebeurde, zal je verbazen – een verhaal dat geen duidelijke wetenschappelijke antwoorden bood, maar wel onverwachte wendingen en een onderlinge strijd tussen wetenschappers die zelfs de grenzen van fatsoen overschreed. Ontdek de details in dit artikel en trek je eigen conclusies. Het wordt een reis die je niet wilt missen.
Dit artikel is uitgebreid en vergt enige tijd om te lezen. Voor een beknopt overzicht kun je ook direct naar het einde van het artikel gaan, waar de conclusie en samenvatting te vinden zijn.
Inhoudsopgave
Biologisch versus gangbaar: een boer’s perspectief op of biologisch gezonder is
Cornelis Mosselman, een biologische akkerbouwer op Goeree Overflakkee, onthult de transformatie die zijn land heeft ondergaan sinds hij 3 jaar geleden overstapte naar biologische landbouw. Met 100% biologische teelt en zonder bestrijdingsmiddelen, gedijt zijn bodem als nooit tevoren.
Waar machines ooit de grond verdichtten, floreert nu het bodemleven. Wormgaten doorkruisen de aarde, waardoor plantenwortels zich kunnen verankeren en voedingsstoffen kunnen opnemen. De resultaten spreken voor zich.
In vergelijking werpt Zembla een blik op de buurman, een conventionele landbouwer wiens grond verhard en levenloos is. Geen wormen, geen wormgaten, geen gedijend bodemleven.
De conclusie is helder: een gezonde bodem is de sleutel tot duurzame landbouw, en biologische teelt wijst de weg. De bodem is de erfenis voor toekomstige generaties; laten we niet kiezen voor systemen die haar verstikken na slechts enkele decennia. Wat denk jij: is biologisch gezonder? Lees meer over gezonde voeding in het algemeen in het artikel: Wat is gezonde voeding?
Bestrijdingsmiddelen, kunstmest en bodemuitputting
Gangbare landbouw vertrouwt op bestrijdingsmiddelen om ziekten te minimaliseren en kunstmest om gewassen te laten floreren. Het is een race naar maximale opbrengst per hectare.
Kunstmest, de ‘cocaïne’ van de landbouw, maakt de grond afhankelijk en verslaafd. Een vruchtbaar ogend oppervlak verbergt een verarmde bodem die steeds meer uitgeput raakt.
Dit systeem is een tikkende tijdbom, ongeschikt voor een wereldbevolking van 10 miljard mensen. We moeten anders denken om een catastrofe in de landbouw te voorkomen.
De geheimen van de bodem
De bodem herbergt nog vele onbekende mysteries, maar Professor Bouwmeester en zijn team van wetenschappers zijn vastbesloten om ze te ontrafelen. Dit baanbrekende onderzoek naar de grond zal naar schatting 10 jaar in beslag nemen.
Wortels dienen niet alleen om voedingsstoffen uit de bodem op te nemen, maar ook als communicatiemiddel tussen planten en hun omgeving. Ze scheiden specifieke stoffen uit om met andere organismen in de bodem te interageren. Welke stoffen zijn dit en welke boodschappen willen planten overbrengen?
Hoewel we de schimmels en bacteriën die zich in en rondom wortels bevinden niet kunnen zien, zijn ze van onschatbare waarde voor de groei en gezondheid van planten. Schimmeldraden kunnen zich tientallen centimeters diep in de grond uitstrekken, waardoor planten verder kunnen reiken dan met hun wortels alleen. Deze schimmeldraden zijn essentieel voor de gezondheid van planten.
Opvallend genoeg stopt een plant met communiceren met de micro-organismen in de bodem wanneer deze kunstmest ontvangt. Overmatig gebruik van kunstmest kan de plant zelfs lui maken en de natuurlijke communicatie met de bodem onderbreken.
De focus van de afgelopen halve eeuw lag voornamelijk op het vergroten van de voedselproductie, maar nu beseffen we dat dit ons milieu schaadt en onze natuurlijke hulpbronnen uitput.
Biologische Melkveehouderij in vogelvlucht
Bij de Deijnum’s biologisch-dynamische melkveehouderij ontdekken we de erfenis van 25 jaar toewijding aan biologische landbouw. Hier draait alles om gezonde melk en gezonde koeien, zonder toeters en bellen.
In plaats van granen en krachtvoer krijgen de koeien gedroogd gras, wat hun eiwitinname verhoogt. De focus ligt op gezondheid, niet op overdreven productie. Het grasland is bezaaid met bloemen en kruiden, niet zozeer voor de melk zelf, maar voor het welzijn van de koeien.
25 jaar geleden was vader Sierd een pionier in biologische landbouw, een zeldzaamheid toen. De bodem, bevolkt door ontelbare bacteriën, heeft een directe invloed op de gezondheid van de koeien en de kwaliteit van de melk.
De koeien worden viermaal daags getrakteerd op verse grasstroken, een gevarieerd festijn van gras en kruiden. Ze kiezen zelf wat ze nodig hebben. Hier draait alles om de eenvoudige schoonheid van biologische melkveehouderij.
Wetenschappers onderzoeken in ‘Het kippenexperiment’: Is biologisch gezonder?
Al 35 jaar onderzoekt arts en onderzoeker Machteld Huber de complexe wereld van gezondheid. Vanaf 1986 werkte ze bij het Louis Bolk Instituut, waar ze de relatie tussen duurzame landbouw, voeding en gezondheid verkende.
Wist je dat zeven op de tien consumenten af en toe biologische producten kopen? Redenen hiervoor variëren van dierenwelzijn tot milieubewustzijn en zelfs gezondheid. Maar, is biologisch eten daadwerkelijk gezonder? Dat was de brandende vraag die Huber in 2005 met een toegewijd team van onderzoekers begon te onderzoeken, op een manier die nog nooit eerder was gedaan.
Bert van Ruitenbeek, destijds directeur van branchevereniging Biologica, benadrukte het belang van deze zoektocht: “Als we kunnen bewijzen dat biologisch voedsel niet alleen goed is voor het milieu en de natuur, maar ook voor jouw gezondheid en vitaliteit, dan zullen er meer biologische producten worden verkocht.”
Minister van Landbouw Cees Veerman stond achter het onderzoek en financierde het. Samen met de Wageningen Universiteit en onderzoeksinstituten Rikilt en TNO werd een grootschalig experiment met kippen opgezet als een voorbode van mogelijke effecten op mensen.
Het onderzoek duurde anderhalf jaar en bracht ervaren en gepassioneerde wetenschappers samen, ondanks de hevige discussies en tegenstrijdige opvattingen. Huber’s team bracht als het ware de pro-biologische en de intensieve gangbare landbouwwerelden samen, en het onderzoek zelf was niet zonder controverse, gezien de enorme belangen die op het spel stonden.
Kortom, Machteld Huber’s onderzoek naar de gezondheid van biologisch voedsel bracht een complexe, boeiende strijd tussen wetenschap, landbouwbelangen en gezondheidsbewustzijn naar voren.
Kippendieet geheimen: voer A en voer B
In het geheime dieet van de kippen, wordt voer A vergeleken met voer B. De proefkippen zijn verdeeld in twee groepen: één krijgt biologisch voer en de andere groep krijgt conventioneel voer.
De sleutel tot dit experiment is geheimhouding; niemand weet welk voer A of B is. Het experiment is opzettelijk blind opgezet, zoals vereist in de wetenschap. Ondanks dat alle kippen identiek zijn, krijgt de ene groep voer A en de andere groep voer B, terwijl de onderzoekers hun bevindingen stap voor stap onthullen.
De focus ligt vooral op het immuunsysteem van de kippen. Het immuunsysteem, de beschermende schildwacht van het lichaam, staat centraal in de gezondheid van deze gevleugelde proefpersonen. Het immuunsysteem valt alles aan wat het lichaam binnendringt en er niet thuishoort, met als doel het af te voeren.
Onthullende resultaten
Na 9 weken grondig onderzoek werd er een tussenstand opgemaakt door de onderzoekers, en tot hun verbazing waren er bijna geen merkbare verschillen. Beide groepen kippen straalden van gezondheid, met slechts één opvallend verschil: de kippen gevoed met voer B groeiden sneller.
Maar toen nam het experiment een verrassende wending. De onderzoekers besloten om de kippen doelbewust ziek te maken om te zien hoe hun immuunsysteem zou reageren. En dat is waar de echte verschillen naar voren kwamen. Het immuunsysteem van de kippen gevoed met voer A bleek aanzienlijk krachtiger te reageren en vertoonde een veel hogere piek in activiteit in vergelijking met groep B.
Er deed zich nog iets opmerkelijks voor. De groeicurve van beide groepen kippen liet zien dat de kippen gevoed met voer A aanvankelijk achterliepen op die gevoed met voer B. Maar toen kwam de onverwachte wending: na een injectie met een lichaamsvreemd eiwit begonnen de kippen gevoed met voer A plotseling sneller te groeien en maakten ze een enorme groeispurt, waarbij ze de kippen gevoed met voer B zelfs voorbijstreefden. Ze vertoonden niet alleen een sterkere reactie op de uitdaging, maar herstelden ook sneller. Wat betekent dit voor de conclusies?
De conclusie: is biologisch gezonder? Biologisch versus niet-biologisch
Na maanden van onderzoek en discussie bevonden de wetenschappers zich in een impasse. Machteld Huber raadpleegde Henk van Latesteijn, een voormalig ambtenaar van het ministerie van Landbouw en een deskundige in wetenschapsbeleid.
Wetenschappers kunnen soms onverwachte reacties vertonen wanneer de resultaten niet overeenkomen met hun verwachtingen. Ze kunnen behoudend worden in hun denken of juist te stellig geloven dat alles is bewezen.
Het realiseren van de impact van biologisch voedsel op gezondheid had enorme gevolgen voor de voedselindustrie, met aanzienlijke belangen op het spel. Het was duidelijk dat de onthulling van welk voer welk was, pas mocht plaatsvinden nadat alles grondig was onderzocht en vastgelegd.
Na het verzamelen en analyseren van alle resultaten, stond de wetenschappers een belangrijke beslissing te wachten. Ze wilden hun naam niet zomaar verbinden aan conclusies zonder sterk bewijs.
Om tot een conclusie te komen, besloot Huber alle onderzoekers drie kaarten te geven: Kip A, Kip B of Geen Mening. De meerderheid van de onderzoekers koos ervoor om Kip A te zijn, inclusief Huber zelf.
De grote onthulling volgde: Voer A was biologisch.
Hoewel er sterke aanwijzingen waren dat biologisch voedsel gunstig is voor de gezondheid van kippen, ontbrak hard bewijs. De resultaten werden voorgelegd aan Johan Garssen, een hoogleraar immunologie aan de Universiteit van Utrecht. Hoewel het onderzoek zeer waardevol was, was het nog niet voldoende om onomstotelijk te bewijzen dat biologisch eten gezonder is. Er waren echter sterke indicaties in die richting.
Het betwiste onderzoeksrapport over of biologisch gezonder is
Na afloop van het kippenexperiment was er een nieuwe minister van Landbouw, Gerda Verburg, die het onderzoeksrapport eind 2007 in ontvangst zou nemen. Echter, vlak voor de overhandiging ontstond er een probleem. Machteld Huber ontving een telefoontje van de TNO-manager, die het niet eens was met de conclusies van het rapport.
TNO eiste dat het woord “gezondheid” uit het rapport zou worden geschrapt. Ze dreigden het onderzoek te verlaten en naar de pers te stappen, bewerend dat het onderzoek waardeloos was. Huber voelde zich gechanteerd en had weinig keus dan te gehoorzamen. Ze bevond zich als kleine onderzoeker tegenover een machtig instituut.
TNO suggereerde dat Huber vooringenomen was en belangen had, maar dit werd weerlegd door Ron Hoogenboom van Wageningen Food Safety Research (voorheen onderzoeksinstituut Rikilt), dat ook aan het onderzoek deelnam. Hij benadrukte dat het onderzoek uitstekend was opgezet en uitgevoerd.
Het ministerie van Landbouw concludeerde dat er geen behoefte was aan vervolgonderzoek. De ambtenaar Rob Theelen, die het onderzoek had bewaakt, concludeerde dat zowel biologisch als gangbaar voedsel even gezond waren. Er was dus geen reden om de huidige situatie te veranderen; beide blijven naast elkaar bestaan.
Wageningen Universiteit: Spottende column en ‘wetenschappelijk’ artikel
Op de dag van de presentatie verscheen er een spottende column in het weekblad van de Wageningen Universiteit over het kippenexperiment. De onderzoekers werden afgeschilderd als kabouters in een sprookjesbos.
Na afronding van het rapport suggereerden mede-onderzoekers van de Wageningen Universiteit dat biologisch gevoede kippen mogelijk slechter af zouden kunnen zijn. Ze beweerden dat de kippen een hyperreactief immuunsysteem hadden dat te krachtig reageerde.
In een ‘wetenschappelijk’ artikel, geschreven zonder overleg met Huber, stelde de Wageningse hoogleraar immunologie Savelkoul dat het immuunsysteem van de biologisch gevoede kippen hyperactief was, wat tot allergische reacties zou kunnen leiden.
Dit standpunt werd echter tegengesproken door Johan Garssen, hoogleraar immunologie, die betoogde dat het niet waarschijnlijk was. Het immuunsysteem reageerde juist beter en zou na verloop van tijd weer normaliseren. Hij noemde het overdreven.
Notulen onthulden dat Savelkoul tijdens het onderzoek een andere kijk op de zaak had en de immuunreactie van de biologisch gevoede kippen als gezonder beschouwde. Het feit dat hij zelf ook kip A wilde zijn, gaf een interessante draai aan het verhaal.
Wetenschappelijk imago van professor Savelkoul
In een besloten bijeenkomst heeft Professor Savelkoul aangegeven dat het niet in lijn is met zijn wetenschappelijke reputatie om te beweren dat biologisch gevoede kippen gezonder zijn. Notulen vermelden dat hij geen associatie wenst met ‘organic’ in zijn wetenschappelijk profiel.
Dit roept de vraag op waarom Professor Savelkoul deelneemt aan een onderzoek naar biologisch voedsel als hij liever niet geassocieerd wordt met ‘organic’. Het universiteitsbestuur reageert op deze vraag in een e-mail, waarin ze verklaren dat in de wetenschap het gebruikelijk is om geen definitieve conclusie te trekken als de resultaten meerdere verklaringen toestaan.
Reactie Cees Veerman: belangen en denkwijzen in conflict
Cees Veerman’s reactie op het onderzoek werpt licht op financiële belangen die eigenlijk geen invloed zouden moeten hebben, maar toch een rol spelen. Deze belangen worden versterkt door de diepgewortelde denkwijzen waarin mensen zijn opgeleid. Het is een uitdaging om jezelf daarvan los te maken en volledig open te staan voor een nieuwe benadering. Het is nu eenmaal veel gemakkelijker om het tegengestelde standpunt simpelweg af te wijzen.
Conclusie: Is biologisch gezonder?
Het kippenexperiment en het perspectief van Cornelis Mosselman, een biologische akkerbouwer op Goeree Overflakkee, werpen licht op de voordelen van biologische landbouw. Beide situaties benadrukken de waarde van gezonde voeding en duurzaamheid, zij het vanuit verschillende invalshoeken.
Het kippenexperiment onthulde boeiende inzichten over de voeding van kippen, terwijl het tevens de complexiteit van wetenschap, belangen en menselijke perceptie aan het licht bracht. Hoewel het onderzoek wellicht geen onomstotelijk bewijs leverde, wezen de bevindingen sterk in de richting dat biologisch voedsel gunstige effecten had op de gezondheid van de kippen.
De betwiste conclusies illustreren de uitdagingen van het doorbreken van gevestigde denkwijzen en het omgaan met financiële belangen in de voedselindustrie. Het onderzoek onderstreept dat de zoektocht naar de waarheid soms kronkelig is, maar dat het cruciaal is om deze blijvend te volgen, omdat gezondere perspectieven op voeding en gezondheid wel degelijk mogelijk zijn.
Het perspectief van Cornelis Mosselman benadrukt de voordelen van biologische landbouw met een toewijding aan 100% biologische teelt en zonder bestrijdingsmiddelen, waar zijn land bloeit in vergelijking met de naastgelegen conventionele boerderij, waar de bodem verhard en levenloos is.
De conclusie is onontkoombaar: een gezonde bodem is de hoeksteen van duurzame landbouw, en biologische landbouw wijst de weg naar een duurzame toekomst. Onze bodem is een kostbaar erfgoed voor komende generaties, en het is van cruciaal belang dat we systemen vermijden die haar op korte termijn verstikken.
Bestrijdingsmiddelen, kunstmest en bodemuitputting vormen een systeem dat niet langer levensvatbaar is voor een wereld met 10 miljard mensen. Het is essentieel dat we anders gaan denken en handelen om een landbouwcrisis te voorkomen en onze planeet te beschermen.
Het belang van de bodem, de mysteries die er nog in verborgen liggen, en het onderzoek van Professor Bouwmeester en zijn team benadrukken de noodzaak om onze relatie met de aarde te heroverwegen. Een gezonde bodem is cruciaal voor het welzijn van onze planeet en de toekomst van de landbouw. Biologische landbouw biedt een veelbelovende route naar een duurzame voedselproductie en een gezonde aarde voor de komende generaties.
>>> Geïnteresseerd in een artikel waarin de dokters elkaars standpunten niet betwisten? Verken de wereld van vasten en ontdek meer over de gezondheidsaspecten in het artikel dat gebaseerd is op de uitzending van “Dokters van Morgen” bij Avrotros. Hier vind je een artikel waarin de dokters juist inzicht bieden in de voordelen en overwegingen rondom vasten. Lees het artikel: is vasten gezond?
Kritische vragen van de auteur van dit artikel: de rol van wetenschap en belangen
Deze kritische vragen werpen een schijnwerper op de integriteit en onafhankelijkheid van wetenschappers in een tijd waarin wetenschappelijk onderzoek van cruciaal belang is voor de samenleving. Het roept de volgende vragen op:
- Onafhankelijkheid van Wetenschappers: Als een wetenschapper huiverig is om geassocieerd te worden met een specifieke onderzoeksrichting, hoe beïnvloedt dit dan de objectiviteit van hun werk? In hoeverre belemmert dit hun vermogen om onbevooroordeeld naar de gegevens te kijken en waarheidsgetrouwe conclusies te trekken?
- De Waarde van Wetenschappelijk Onderzoek: Wat is de waarde van wetenschappelijk onderzoek als wetenschappers aarzelen om standpunten in te nemen en conclusies te trekken? Moeten wetenschappers niet de moed hebben om hun bevindingen openlijk te presenteren, ongeacht de uitkomst, om de wetenschappelijke gemeenschap en het publiek van dienst te zijn?
- Rol van Financiële Belangen: Waarom spelen financiële belangen een rol in wetenschappelijk onderzoek? Moeten wetenschappers niet volledig onafhankelijk zijn van externe invloeden om de integriteit van hun werk te waarborgen? Hoe kunnen we de invloed van financiële belangen in de wetenschap verminderen en een eerlijke zoektocht naar waarheid bevorderen?
Deze vragen benadrukken het belang van een open en eerlijke wetenschappelijke benadering, waarbij onafhankelijkheid en integriteit vooropstaan. Het is van cruciaal belang om te blijven streven naar een wetenschap die gedreven wordt door nieuwsgierigheid, waarheid en het algemeen belang, zonder enige vorm van vooringenomenheid of externe invloed.
Wat denkt u?
Deze kritische vragen over wetenschap, onafhankelijkheid en financiële belangen zijn belangrijk om te overdenken in onze moderne samenleving. Ze roepen op tot een diepgaande reflectie over hoe we wetenschappelijk onderzoek waarderen en begrijpen, en hoe we kunnen streven naar meer integriteit en transparantie in het proces.
Wat denkt u hierover? Heeft u gedachten, ervaringen of perspectieven die u wilt delen? We nodigen u van harte uit om uw reactie hieronder achter te laten en deel te nemen aan dit cruciale gesprek over de toekomst van de wetenschap en de impact ervan op ons dagelijks leven.
